Sinulat ni Treena Millenas
Sa mga araw na ito, sa ating panahong nakagisnan; ang pag-publish ng libro ay nasa ilalim ng dalawang pangunahing kategorya: una rito ang Tradisyonal na pag-lathala. Ang Tradisyonal publishing ay nangangahulugan na ang iyong aklat ay nai-publish ng isang naitatag na publishing house (kadalasan dito sa Pilipinas ay ang Precious Hearts Romances ang kilalang kilala ng karamihan). Sakop na ata ng publishing house na ito na ang mga pangarap ng bawat manunulat na makuha at hayaan ang kanilang mga akda na mailathala rito. Ang umiikot sa isang Tradisyonal na paglathala ay ang publishing house na may isang pangkat ng mga propesyonal na tao na mag-aalaga sa disenyo ng libro, mga benta, marketing, at iba't ibang mga proseso ng pag-publish. Karamihan sa mga nobelista ay sa ganitong pamamaraan kumikita at madaling nakikilala ang kanilang mga binibentang libro mapalabas man ng social media o rito man din nakapaloob mismo.
Samantala, ang pangalawang pamamaraan ng paglathala ay ang self-publishing. Sa aking mga nakaraang artikulo ay naipaliwanag ko na kung ano ba ang ibig sabihin ng klase ng pag lathalang ito. Subalit, upang mas maunawaan at mabigyan ng patuloy na pag-iintindi ang ibig sabihin nito ay muli kong ibibigay sa inyo. Ang Self- Publishing ay ang paglalathala ng may-akda nito nang walang paglahok ng isang itinatag na publisher. Ang may akda ang mismong magbabayad upang mai-publish ang kanilang gawa at maaaring pamahalaan ang ilan o lahat ng iba pang bahagi ng proseso ng pag-publish ng libro tulad ng pag-edit, disenyo ng pabalat, marketing at produksyon. Ibig sabihin, kung balak mong ma-i Self-Publish sa iyong mga akda ay kargo mo ang lahat ng gawain upang ito’y maging isang matagumpay na hakbang.
Gayunpaman, ang mga opsyon para sa kung paano mag-lathala ng isang libro o ma-publish ito sa ganitong mga pamamaraan ay hindi masyadong maikli. Napaka matrabaho ng gawaing ito at dito magsisimula ang giyera mo hindi bilang isang simpleng manunulat, kundi isang tanyag na published author. Ang paglathala ng isang libro ay lubhang kapana-panabik at isang mahusay na tagumpay. Bagama't ang karamihan sa magiging paglathala ng iyong akda ay prangka, maaari itong maging isang nakakatakot na pag-asam lalo na kung ikaw ay namumuhunan sa mga naka-print na kopya sa makabuluhang bilang. Mapa Tradisyonal man ‘yan o di kaya Self-Publish, masasabing isang malaking achievement na ito bilang isang manunulat kung may napagtagumpayan ka sa mga isa sa mga ito.
Inaasahan mo na bang magkaroon ng kauna-unahang nalathalang libro? Ito ba ang iyong unang pagkakataon at magiging unang karanasan bilang manunulat? Nag-iisip ka na ba ngayon kung ano-ano ang nararapat at hindi nararapat gawin sa iyong kapana-panabik na karanasang ito?
Gusto mo ng ilang tip tungkol sa kung ano ang dapat gawin at kung ano ang hindi dapat gawin sa panahon ng proseso ng pag-publish. Ibibigay ng gabay na ito ang lahat ng impormasyong kailangan mo. Panatilihin ang pagbabasa para matuto pa.
Narito ang aking listahan ng mga bagay na dapat mong gawin at mga bagay na dapat mong iwasan o pag-isipang mabuti kung magkakaroon ka ng unang karanasan sa paglathala ng iyong mga akda. Ito’y nakabase lamang sa aking nasaliksik at natutunan sa pagbabasa.
MGA DAPAT GAWIN SA IYONG UNANG PUBLISHING EXPERIENCE:
1. Maghanda upang Mag-promote
Ang iba pang mga tip sa pag-publish ng libro na dapat mong malaman ay kinabibilangan ng pag-aaral kung paano mag-promote. Isa ito sa pinakamahalaga sapagkat, paano malalaman at tatanggkilikin ang librong nalathala sa’yo kung hindi ito mang gagaling mismo sa kilos mo? Kapag mayroon kang publisher, tutulungan ka nila na gumawa ng plano sa marketing para makuha ang iyong libro sa mga kamay ng mga mambabasa. Mag-self-publish ka man o may publishing house na tutulong sa iyo, dapat mo pa ring gawin ang trabaho para i-promote ang iyong libro. Gamitin ang social media para masabik ang mga tao para sa pagpapalabas. Makakatulong din ang mga preview ng libro bago ang publikasyon. Gamitin ang alam mo pang mga paraan upang maipromote ang iyong nalathalang akda.
2. Magtanong Kung May Hindi Maintindihan
Tandaan na walang masama kung magtatanong ka. Bagkus, magbibigay pa ito sa’yo ng kaalamang kinakapa mo pa lamang. Sa proseso ng paglalathala, natural lamang na dapat malaman mo ang mga basic na bagay na nararapat gawin. Siyempre, hindi ka makakatuntong sa ganitong hakbang nang hindi ito naipaliliwanag sa’yo. Kung may mga bagay ka mang naguguluhan at hindi maintindihan, ugaliing magtanong upang pag dumating na ang takdang araw na ilalathala na ang akda mo; handa ka at alam mo na ang mga dapat gawin.
3. Maging Ang Iyong Sariling Tagapagtaguyod.
May Publishing house ka man na makakapitan o ikaw mismo ang nakikipag-deal sa publisher, ikaw lang ang higit na makakatulong sa iyong sarili. Kung ikaw ay mapalad at ang sikat na publishing house ay nagbibigay ng isang mahusay na programa sa publisidad, makipagtulungan sa kanila. Kailangan mo ng mas maraming exposure hangga't maaari. Kung wala kang ganoong karangyaan, maghanap ng mga publicity outlet, palabas sa radyo, podcast at marami pang iba na nagtatampok ng mga may-akda at aklat. Subukan ang mga lokal na tindahan ng sulok maging ang mga chain dahil maaari silang mag-alok ng higit pa. Maliban sa iyong social media, bumuo ng paraan upang ikaw ay mas lalong makilala na magiging dahilan para tangkilikin nila ang iyong akda.
4. Ilagay ang Iyong Sarili Sa Tamang Katayuan
Ngayong author ka na, malamang business person ka na rin. May ibebenta kang produkto kaya kailangan mong makaalis sandali sa kweba ng pagsusulat at maging isang matalinong marketing at sales person. Dito lalabas ang pagiging maparaan mong katauhan. Alam kong nakakatakot iyon ngunit maaari kang maghanda sa pamamagitan ng pakikinig sa iba't ibang mga istasyon ng radyo at pag-iimbak ng mga pahayagan sa katapusan ng linggo. Kagaya na rin ng mga kaugnay na magasin at mga suplemento sa pahayagan at makita kung saan nababagay ang iyong libro at ang iyong kuwento. Bukod pa rito ay kinakailangan mong maging isang magandang ihemplong manunulat hindi lang sa harapan ng lahat kung hindi sa tuwing ikaw din ay nag-iisa. Sa ganitong paraan makikilala mo ang isang taong natitinggala hindi lamang sa kagandahan ng kanyang sinusulat kung hindi maski rin sa kanyang katayuan at pag-uugali. Samakatuwid, ang paglabas ng aklat na iyon sa kalagitnaan ng kahit anong buwanay dapat gumana nang maayos. Maaaring gumana ang press release na nagpapahayag ng iyong bagong libro ngunit kung hindi, iminumungkahi kong magsulat ng isang piraso na nagbibigay ng payo sa iyong target na market. Kinakailangan mo ring ng pagpaplano habang binubuo ang katayuang nararapat lamang ay naroon ka.
5. Tiyaking Maayos ang Lahat Ngunit Huwag Ipagpaliban ang Pag-Publish.
Minsan, hindi masama maging perfectionist lalo na kung panagalan mo ang nakasalansan dito. Alam kong kung wala akong itinakdang deadline, magpapaliban pa rin ako sa isang bagay o iba pa. Sa katunayan, kung maaari kang magtakda ng isang deadline sa bato (tulad ng paglulunsad ng iyong libro sa isang malaking kaganapan), talagang nakatutok ito sa iyong isip. Siguraduhin na ang lahat (editor, illustrator, taga-disenyo ng pabalat, formatter) na nagtatrabaho sa aklat ay nananatili sa mga deadline o maaari itong maging napaka-stress. At upang maiwasan na maibalik sayong feedback ng mga bumili ng iyong libro ay salungat sa iyong na-expact; ugaliing tiyaking maayos lahat ng kaganapan sa paglathala ng iyong libro.
MGA HINDI DAPAT GAWIN SA IYONG UNANG PUBLISHING EXPERIENCE
1. Iwasan ang Pamimilit
Pinaka dapat iwasang gawain ay piliting bumili ang mga kakilala, mambabasa at kung sino man upang tangkilikin ang itong akda. Huwag gumamit ng social media upang magpadala ng mga mensaheng 'bumili ka na ng libro ko' - maging mapag-usap at magbahagi ng mga link sa materyal na interes sa iyong target na merkado. Layunin na makita bilang isang dalubhasa sa iyong larangan, ito ay partikular na mahalaga kung nagsusulat ng layog sa iyong puso. Tandaan, hindi ka nagsulat upang kumita lamang ng pera. Nagsulat ka dahil isa ito sa gusto mong gawin. Sapagkat, imbes na suportahan ay nagmumukha ka lamang na kawawa kung ipipilit mo ang iyong libro sa iba. Hayaan mong sila mismo ang lumapit at bumili niyan. Nawa’y idagdag mo ito sa hindi dapat gawin ng mga baguhan sa paglathala sapagkat karamihan sa mga published author ay napunta rito na lubos na dapat talagang iniiwasan.
2. Iwasang Kalimutang Pasalamatan ang Mga Tao
Laking turn on sa lahat ang taong marunong magsabi ng pasasalamat o utang na loob. Hindi lamang doon, kundi gaganahan pa ang iba na bumili ng iyong libro. Isa pa, karamihan sa manunulat na nagiging published author ay nakikilala dahil sa kanilang mga mambabasa. Ugaliing magpasalamat ka sama na ang iyong mga mambabasa para sa pagbili ng iyong libro at mga mamamahayag para sa pag-feature o pakikipanayam sa iyo. Labis mong iwasang makalimutan ito sapagkat maaari itong magbigay ng bigat sa pangalan mo bilang isang bagong published author. Siyempre, takdain mo ring pasalamana
3. Huwag Kalimutan ang Tungkol sa Paglalarawan ng Aklat
Ang iba pang mga tip para sa pag-publish ng isang libro ay kasama ang pag-alala na magtrabaho nang husto sa paglalarawan ng libro. Ito ay isang bagay na madalas na hindi pinapansin ng mga bagong manunulat ngunit ito ay isang mahalagang bahagi ng pagkuha ng iyong libro sa atensyon na kailangan nito. Ang isang mahusay na paglalarawan ay makakaakit ng higit pang mga mambabasa, masasabik silang magbasa pa ng kuwento. Maglaan ng oras upang magsulat ng isang bagay na magbibigay sa mga mambabasa ng pananaw sa kuwento nang hindi nagbibigay ng labis. Ang paglalarawan ng iyong akda ay tila isang pahapyaw kung ano ang nilalaman ng iyong libro. Iwasang hindi ito bigyan ng importansya sapagkat isa ito sa mga mahahalagang dahilan kung bakit pumapatok ang isang nalathalang libro.
4. Huwag Maging Kampante
Hagga’t maaari palaging tukuyin at i-check ang iyong palathalang libro. Huwag mag-iwan ng ilang bagay hanggang sa huling minuto kung maaari silang makumpleto nang maaga. Maaaring tumagal ng dalawang linggo upang makuha ang iyong mga numero ng ISBN halimbawa upang makuha ang mga ito sa maraming oras. Binago ng Nielsen ang kanilang proseso ng pagpaparehistro mula noong nai-publish ko ang aking unang libro na nangangahulugang kailangan kong magrehistro muli. Mayroon akong numero ng ISBN mula sa nakaraang panahon ngunit mukhang aabutin ng hanggang dalawang linggo para mairehistro ang pamagat ng aking aklat sa ISBN. Sa kabutihang palad ay tapos na ito at naalis ang alikabok sa loob ng limang araw ngunit ang stress na ito ay naiwasan sana kung titingnan ko ito nang mas maaga. Habang may sapat na oras ay palagiang magplano sa mga bagay na dapat gawin at habang maaga pa ay asikasuhin na ang mga dapat asikasuhin upang maiwasan ang pagmamadali kung ito’y kinakailangan na. Isa sa larangan din ng manunulat ang maging responsible kaya kung mga mga oras na hindi ginagamit ay kumilos na para sa mga mahahalaga. Lalo na kung ito ang kauna-unahang karanasan mo bilang isang published author, nararapat lamang na palagi kang alerto sa iyong sariling akda.
5. Huwag Manatiling Pala-asa
Kung ikaw man ay hawak ng isang publishing house; hindi ka parin dapat umasa sa magiging marketing nito. Sapagkat, ikaw ay naninindigan sa isang kaganapan, tandaan na ikaw ay makikipagkumpitensya sa iba pang mga paninindigan para sa atensyon at pera ng mga tao. Kung ito ay isang abalang palabas, halos mataranta at mabulag ang mga mamimili sa napakaraming stand kaya kailangan mo ng isang bagay na maagaw ang kanilang atensyon. Nararapat lamang na bigyan mo sila ng kapa-kapanabik na estilo. Ang ilang mga may-akda ay gagamit ng mga flyer o bookmark. Gumamit naman ang iba ng mga sticker para sa maraming dahilan: Mas malamang na makakuha ka ng oo kapag tinanong mo ang isang tao kung gusto nila ng sticker kaysa sa pagtatanong kung gusto nilang bilhin ang iyong libro. Kapag tumigil na sila sa pakikipag-chat, maaaring lumipat ang pag-uusap sa iyong aklat. Kapag naisuot na nila ang mga sticker, pino-promote nila ang iyong libro habang naglalakad sila sa palabas. Bilang isang first timer sa ganitong kalakaran, iwasang umasa lamang sa mga nakapaligid sa’yo. Matutong gumawa ng paraan at taktika para sa mga susunod na librong ilalathala, masasanay at makikilala ka pa lalo.
#Do’s
#Dont’s